Қазақстан Республикасының Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексін қолданысқа енгізу туралы

2021 жылғы 1 шілдеден бастап Қазақстан Республикасының Әкімшілік рәсімдік-процестік кодексі (бұдан әрі - ӘРПК) қолданысқа енгізілді.

ӘРПК мемлекеттік органдардың ішкі әкімшілік рәсімдерін, әкімшілік рәсімдерді жүзеге асыруға байланысты қатынастарды, сондай-ақ әкімшілік сот ісін жүргізу тәртібімен байланысты қатынастарды реттейді. 

Реттелетін қатынастардың қатысушылары мемлекеттік органдар, әкімшілік органдар, лауазымды тұлғалар, сондай-ақ жеке және заңды тұлғалар болып табылады.

ӘРПК не үшін қажет және ол қалай жұмыс істейді?

Әкімшілік әділет азаматтар мен заңды тұлғалардың заңды мүдделерін әкімшілік органдардың заңсыз әрекеттерінен қорғау құралы болып табылады, ал олар сотқа келмеген жағдайда ақшалай өндіріп алу салуға және кейіннен әкімшілік істі олар болмаған кезде қарауға құқылы.

ӘРПК бойынша әкімшілік рәсімдер мен әкімшілік сот ісін жүргізу 

12 қағидат негізінде жүзеге асырылады: заңдылық; әділдік; құқықтарды, бостандықтар мен заңды мүдделерді қорғау; мөлшерлестік; әкімшілік қалауды жүзеге асыру шектері; құқықтар басымдығының қағидаты; сенім құқығын қорғау; формальды талаптарды теріс пайдалануға тыйым салу; анықтық презумпциясы; соттың белсенді рөлі; әкімшілік сот ісін жүргізудің ақылға қонымды мерзімі; сот актілерінің міндеттілігі.

Мысалы, әкімшілік сот ісін жүргізу барысында тараптар, олардың бірі мемлекеттік орган - билік өкілеттіктері берілген лауазымды тұлға, ал екінші жағынан-жеке немесе заңды тұлға, бастапқыда тең емес жағдайда болады. Осыған байланысты соттың белсенді рөлінің қағидаты енгізілді, оның мәні соттың әкімшілік сот ісін жүргізуге белсенді қатысуы және тараптар арасындағы тепе-теңдікті сақтау және олардың тең мүмкіндіктерін қамтамасыз ету болып табылады.

ӘРПК сәйкес дәлелдеу ауыртпалығын әкімшілік актіні немесе сұралып отырған әрекетті (әрекетсіздікті) жасаудан бас тартуға негіз болған фактілерді шығарған әкімшілік орган көтеретіні өте маңызды. Бұл ретте жария дауларды сотқа дейін реттеу мүмкіндігі көзделген. Осылайша, азаматтар мен заңды тұлғаларға жария дауды реттеу үшін жоғары тұрған әкімшілік органға шағыммен жүгіну жеткілікті, ал ӘРПК-де көзделген нормалар жүктелген соттардың жүктемесін азайтуға мүмкіндік береді.

Бұл ағымдағы жылдың 1 шілдесінен бастап қолданысқа енгізілетін жаңашылдықтардың бір бөлігі ғана. 

Қазақстан Республикасы Заңнама және құқықтық ақпарат Институтының (бұдан әрі – ЗҚАИ) ғылыми қызметкерлері Қазақстан Республикасы Парламенті Мәжілісінде ӘРПК әзірлеу және таныстыру жөніндегі жұмыс тобына қатысты. Жоғарғы Сотпен, Әділет министрлігімен және мемлекеттік органдармен, қазақстандық және шетелдік ұйымдармен бірлесіп әкімшілік рәсімдер мен әкімшілік процесс мәселелері бойынша бірқатар іс-шаралар өткізілді.

ЗҚАИ әкімшілік әділет және мемлекеттік басқарудың өзекті мәселелері бойынша үш монография дайындады:

1. Жария қоғамдық құқықтық қатынастардан туындайтын дауларды сотқа дейінгі реттеу: жетілдіру мәселелері мен перспективалары, 2018 жыл (монографияның электрондық нұсқасының сілтемесі: https://zan.kz/kk/Journal/View?id=08e283c9-271d-4b70-96de-8e912fae7a75&searchText=).

2. Әкімшілік-процессуалдық құқықтық қатынастардың субъектілері: құқықтық реттеу мәселелері, 2019 жыл (монографияның электронды нұсқасының сілтемесі: https://zan.kz/kk/Journal/View?id=194c4700-4136-4e97-8ee8-7ce335706a0f&searchText=).

3. Қазақстан Республикасындағы мемлекеттік-әкімшілік басқару жүйесін жетілдірудің заманауи үрдістері, 2020 жыл (монографияның электронды нұсқасының сілтемесі: https://zan.kz/kk/Journal/View?id=08e283c9-271d-4b70-96de-8e912fae7a75&searchText=).

ЗҚАИ-дың ӘРПК әзірлеуге тікелей қатысуы 7 негізгі ереже мен жаңашылдық бойынша апталық курс болып табылатын бірегей Семинар-тренингті әзірлеуге мүмкіндік берді. 

Семинар-тренинг мемлекет пен қоғамның өзара іс-қимыл моделін өзгертетін ӘРПК қолданысқа енгізудің өзекті мәселелерін қарастырады, әкімшілік талап қоюдың рәсімдері, мазмұны мен нысандары, Әкімшілік рәсімдер мен әкімшілік сот ісін жүргізу қағидаттары және т.б. қарастырылады. 

Тренинг ӘРПК әзірлеуге тікелей қатысқан бас ғылыми ғылыми қызметкерлер, олардың ішінде заң ғылымдарының кандидаттары мен докторлары, доценттер мен профессорлармен өткізеді.

Семинар-тренинг институттың жеке өнімі болып табылады және нарықта баламасы жоқ және коммерциялық негізде өткізіледі.

Семинар-тренинг туралы қосымша ақпарат алу үшін ЗҚАИ-ға npa@zqai.kz немесе 8(7172) 575-162 телефоны бойынша хабарласа аласыздар.

• 26.07.2021
• 271