Қайталама сот сараптамасы – кез-келген процестегі дәлелдемелер базасын қалыптастырудың маңызды әдісі

Іс жүзінде сараптама нәтижелері процеске қатысушыларды қанағаттандырмайтындығы жиі кездеседі. Бұл жағдайда заңнамада қайталама сараптама жүргізудің мүмкіндігі қарастырылған.

Қайталама сот сараптамасы – кез-келген процесте дәлелдемелер базасын қалыптастырудың маңызды әдісі болып табылады.

Сарапшының екіұшты тұжырымдарын қайталама сот сараптамасы арқылы қайта тексере отырып, сараптама қорытындысында тараптар ұсынатын өзге де дәлелдемелерді растайтын немесе жоққа шығаратын елеулі өзгерістерге қол жеткізуге болады.

Статистика көрсеткендей, қайталама сараптамалардың ең көп саны тірі адамдардың сот-медициналық сараптамаларының, мәйіттің сот-медициналық сараптамаларының, сот-экономикалық, ЖКО және КҚ мән-жайлары сараптамаларының, сот-құрылыс, кешенді сот психологиялық-психиатриялық сараптамаларының қорытындыларына келеді.

Қайталама сараптама тағайындауға қалай қол жеткізуге болады және іс бойынша қайталама сараптаманың қажеті барын не жоғын қалай анықтауға болады?

Қайталама сараптама бастапқы қорытындыға күмән туындаған, бірнеше сарапшылардың қорытындыларында қайшылықтар болған кезде тағайындалады. Сараптаманың бұл түрі арнайы білімді қолдана отырып, дәлелдемелер базасын түзетуге мүмкіндік береді, ал бұл кейбір процестерде шешуші рөл атқаруы мүмкін.

Алайда, процестік заңнаманың ережелеріне сәйкес сарапшылардың қорытындылары (бастапқы да, қайталама да) сот үшін алдын ала белгіленген күшке ие емес және басқа дәлелдемелермен қатар бағалануға жататынын түсіну керек.

Қайталама сараптаманы жүргізудің тәртібі мен негіздерін Қазақстан Республикасының Азаматтық процестік кодексі (90-б.), Қазақстан Республикасының Қылмыстық-процестік кодексі (287-б.), "Әкімшілік құқық бұзушылықтар туралы" Қазақстан Республикасының Кодексі (772-Б.), "Сот-сараптама қызметі туралы" Қазақстан Республикасының Заңы (42-б.), "Сот сараптамасы органдарында сот сараптамалары мен зерттеулерін ұйымдастыру және жүргізу қағидаларын бекіту туралы" Қазақстан Республикасы Әділет министрінің 2017 жылғы 27 сәуірдегі № 484 бұйрығы (8-т.) регламенттейді.

Қайталама сараптаманы тағайындау үшін судьяның, тергеушінің бастамасы қажет. Бұдан бөлек, іске қатысатын адамдарға қайталама сараптама тағайындау туралы өтініш (өтініш) беру арқылы соттан арнайы зерттеу туралы қайтадан сұрауға болады.

Бірақ соттың, тергеушінің қайталама сараптама тағайындауы үшін мүдделі тарап арызды (өтінішталапты) егжей-тегжейлі негіздеуге міндетті, өйткені сарапшының тұжырымдарымен келіспеу соттың қайталама сараптама тағайындау міндетіне әкелмейді. Сот сараптамалық қорытындыны өзінің ішкі сенімі бойынша бағалайды, сондықтан тараптардың қайталама сараптама тағайындауды дәлелдеудегі белсенділігі өте маңызды.

Қайта сараптама бұрын қойылған мәселелер бойынша тағайындалатынын ескеру қажет. Бірақ сот оны басқа сарапшыларға тағайындайды.

• 04.03.2022
• 227