Қазақстан көлеңкелі экономикамен күресті қарқындатты

Бизнес немесе азаматтар «көлеңкеде» жұмыс істеген жағдайда мемлекетке салық төленбейді. Яғни мектептер, ауруханалар, жол аз салынып, технология мен қауіпсіздікке инвестиция аз жұмсалады. Сонымен қатар көлеңкелі іс-шаралар бәсекелестікті тежейді: адал кәсіпкерлер жалтарып жүрген азаматтарға есе жібереді.

Сондықтан көлеңкелі экономикаға қарсы күрес – біздің экономикамыздың тұрақтылығы мен әділдігін қамтамасыз етуде маңызды міндет. 2025 жылдың басынан бастап Қаржы министрлігі көлеңкелі экономикаға қарсы іс-қимыл жөніндегі негізгі мемлекеттік орган болып белгіленді. Айталық, біз тың тәсілдерді енгіздік: мемлекеттік органдардың даму жоспарларына «көлеңкені» төмендету бойынша KPI енгізілді, ал аса қауіпті салалар үшін жол карталары әзірленді.

2024 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстандағы көлеңкелі экономика деңгейі 16,7% дейін төмендеп, бұл былтырғы кезеңмен салыстырғанда 0,9 пайыздық тармаққа аз. Әсіресе ішкі саудада, білім беруде және ауыл шаруашылығында айтарлықтай жетістіктер байқалған.

Жасанды интеллект элементтері бар Smart Data Finance жүйесі азаматтар мен бизнестің деректерін талдап, жалтару схемаларын анықтайды және салық төлеушінің цифрлы бейінін қалыптастырады. Оған 74 көз қосылған. Жыл соңына дейін тағы 30 көз қосылатын болады.

Біз экономиканың ашықтығын арттыруға септесетін  шешімдерді енгізуді қолға алдық. Мысалы, e-Tamga ҚҚС бақылауды автоматтандырады және жылына 100 млрд теңгеге дейін бюджет шығынын болдырмайды. «Цифрлы ҚҚС» жобасы мен цифрлы теңге арқылы есеп айырысу қаражатты көлеңкеге шығару мүмкіндігін болдырмайды. SmartCargo және «Цифрлы жібек жолы» тауарлар мен жүктердің қозғалысын бақылауға жол ашады.

Біз жүк қозғалысын бақылау мен Қазақстанның көлік инфрақұрылымын дамыту үшін бірыңғай цифрлы жүйені құруға бағытталған «Цифрлы жібек жолы» жобасын іске асырып жатырмыз. Оның мақсаты – логистикаға қатысты негізгі деректерді визуализациялау, жолдар мен кеден бекеттерінің кептелісін анықтау және көмекші қызметтердің тиімділігін талдау.

Жоба шеңберінде интерактивті картада кеден бекеттері, ЖҚС, уақытша сақтау қоймалары, бақылау аркалары және ақылы пункттер цифрландырылып, геопозициясы қамтылады. Бұл ашықтықты нығайтып, жалған транзиттің ықтимал схемаларын уақтылы анықтауға көмектеседі.

Көлеңкелі экономиканың үлесін төмендету үшін бірнеше шараны іске асыру ұсынылып отыр: цифрландыруды күшейту және салалық министрліктер арасында өзара ақпарат алысуды қамтамасыз ету; тасымалдаушылар үшін өткізу пункттері мен ілеспе инфрақұрылымды дамытуды жалғастыру; мемлекеттік сатыпалым саласына және қаражатты көлеңкеге шығару тәуекеліне ұшыраған басқа да секторларға цифрлы теңгені енгізуді кеңейту.

Осы қадамдарды іске асыру экономикалық процестердің ашықтығын нығайтуға және неғұрлым тұрақты, технологиялық және ашық іскерлік ортаны құруға мүмкіндік береді.

• 08.10.2025
• 22