Үкіметте Қазақстан өңірлерінің су тасқынына дайындығы қаралды

Үкімет үйінде Қазақстан өңірлерінің су тасқыны кезеңіне дайындығы қаралды. ҚР Премьер-Министрі Әлихан Смайыловтың төрағалығымен өткен Үкімет отырысында төтенше жағдайлар министрі Юрий Ильин, экология және табиғи ресурстар министрі Зүлфия Сүлейменова, индустрия және инфрақұрылымдық даму министрі Марат Қарабаев баяндама жасады. Өңірлердегі ахуал туралы Түркістан облысының әкімі Дархан Сатыбалды мен Жамбыл облысының әкімі Нұржан Нұржігітов баяндап берді.

Төтенше жағдайлар министрі Юрий Ильин су тасқынына дайындық мәселесі туралы баяндама жасады. Министрдің айтуынша, 2023 жылғы су тасқыны кезеңінен қауіпсіз өтуге дайындық аясында биліктің барлық деңгейлерінде үлкен жұмыс жүргізілді. Оңтүстік аймақтарда белсенді қар еру басталуына санаулы күн қалды. Қазір барлық күш-жігер алдын алу шаралары мен су тасқынына дайындыққа бағытталған.

Осы жылдың екі айында 15,1 км уақытша бөген салынды, 24 км-ға жуығы жөнделді, 16 км-ден астам уақытша бөген, сондай-ақ елді мекендердің айналасында 41 км білік тұрғызылды. 5 мың км-ға жуық каналдар мен арықтар, автомобиль және темір жолдары астында 8,5 мыңнан астам су өткізу құрылыстары тазартылды.

Халықпен 2 мыңнан астам жиын өткізілді, 55 мыңнан астам ұсыным таратылды. Әлеуметтік желілердегі жағымсыз ақпаратты барынша азайту мақсатында бұқаралық ақпарат құралдарында, брифингтерде ведомство қызметкерлері баяндама жасап отырады.

«Осы жылы су тасқыны қардың көп болуына және топырақ қабатының қатты тоңазуына байланысты ауқымды болатын түрі бар. Өңірлерде төтенше жағдайлардың алдын алу және оларды жою жөніндегі облыстық, қалалық және аудандық комиссиялардың 114, оның ішінде 31 жоспардан тыс отырысы өткізілді», — деді Юрий Ильин.

Полиция бөлімшелерімен бірлесіп, елді мекендердің аумақтарын абаттандыру қағидаларын бұзу фактілерін анықтау бойынша рейдтік іс-шаралар басталды және жүргізілуде, бұл дренаждық және арық жүйелерін ұстау, қар шығару, адамдарды әкімшілік жауапкершілікке тарту. Су тасқыны жағдайының қолайсыз дамуы кезінде су басу аймағында 255 елді мекен болуы мүмкін, бұл 127 мыңнан астам үй және 700 мыңнан астам азамат.

«Өткен жылдардағы тәжірибе көрсеткендей, елді мекендерді су басу қаупінің алдын алуда қардың уақытылы шығарылуы маңызды. Жергілікті бюджеттерден қар шығаруға бөлінген қаражатты талдау олардың негізінен ірі қалалар мен облыс орталықтарынан қар шығаруға бөлінетінін, ал көптеген ауылдық елді мекендер тиісті назардан тыс қалатынын көрсетеді», — деді төтенше жағдайлар министрі Юрий Ильин.

Жарылыс жұмыстары арқылы өзендердегі мұздың әлсіреуі де маңызды рөл атқарады. Бүгінгі таңда өңірлерде жарылыс жұмыстарын жүргізуге 35 шарт жасалды. Министрдің айтуынша, бұл мәселе Роман Васильевичтің жиналысында талқылнды.

«Біздің қызметкерлер қоймаларда жарылғыш материалдарды сақтау орындары мен көлемін анықтау бойынша жұмыс жүргізді. Олардың саны 150-ден асады, онда 130 мың тоннадан астам жарылғыш заттар сақталады. Су қоймаларындағы су ағызуларды реттеу жөнінде шешімдердің уақытылы және жедел қабылдануы – тасқын суларды апатсыз өткізудің негізгі шарттарының бірі», — деді Юрий Ильин. 

Оның айтуынша, жыл басынан бері Шардара су қоймасында және Көксарай су реттегішінде күрделі жағдай қалыптасып келеді. Бүгінгі таңда Шардара су қоймасының суға толуы 5,1 млрд м3 немесе 98%-ды құрайды. Көксарай су реттегішінде – 1,8 млрд м3 немесе 98%. Бұл ретте Су ресурстары комитетінің тапсырысы бойынша «Қазгипроводхоз» институты тексеру жүргізіп, оның техникалық жай-күйі туралы қорытынды берді, оған сәйкес жинақтау 1,8 млрд м3 судан аспауы тиіс.

Юрий Ильиннің айтуынша, бұл туралы Экология және табиғи ресурстар министрлігіне бірнеше рет хабарланған. Су тасқынының ықтимал жағдайы Шардара су қоймасынан және Көксарай су реттегішінен көп мөлшерде су ағызған жағдайда, Түркістан және Қызылорда облыстарының аумақтарын су басуы мүмкіндігімен күрделене түседі.

Қызылорда облысының солтүстік аудандарындағы мұз қатуды Су ресурстары жөніндегі комитет су шығыны төмен кезде белгілеген, ол су төгінділерін қауіпсіз арттыруға мүмкіндік бермегендіктен, жағдай қиындап барады.

«Экология және табиғи ресурстар министрлігі Шардара су қоймасы мен Көксарай су реттегішінде судың жинақталу барысын бақылау үшін ведомствоаралық жұмыс тобын құру жөніндегі біздің ұсыныстарымызды есепке алған жоқ. Гидротехникалық құрылыстардың су тасқынына әзірлігін бағалау Экология және табиғи ресурстар министрлігінің олардың санының жыл сайынғы өзгеруіне байланысты да қиынға соғуда», — деді төтенше жағдайлар министрі Юрий Ильин.

Егер 2022 жылдың басында ГТҚ жалпы саны 1 823 болса, оның 537-сі жөндеуді қажет етсе, биыл олардың саны 1 806 534-і жөндеуді қажет етеді. ГТҚ көбісінің техникалық жай-күйі жабдықтың тозуы, негізгі конструкциялардың уақытша ескіруі және күрделі жөндеулер жүргізу себебінен сенімді пайдалану талаптарына келмейді.

Еліміздегі су шаруашылығы объектілерінің көбінің нақты тозуы бүгінде 60%-дан астамды құрайды, осыған байланысты олардың сенімділігі мен қауіпсіздігі төмендеген. Гидротехникалық құрылыстардың қауіпсіздігі мен өнімділігін бағалау үшін оларды көп факторлы тексеру қажет. Министрдің айтуынша, осыған байланысты Су ресурстары комитетінің ЭТРМ осы процесті қаржыландырудағы бюджеттік өтінімін қолдау қажет. Өткен ғасырда салынған гидротехникалық құрылыстар ғана емес, сонымен қатар жаңа ГТҚ да алаңдаушылық туғызады.

«2021 жылы Алматы облысында коммуналдық меншіктегі су қоймаларын пайдалану қағидаларын бұзудың 3 фактісі тіркелді, онда ГТҚ-дан төмен орналасқан елді мекендерді су басу қаупі туындады. Айдың басында елдің оңтүстік өңірлерінде болған су тасқынына су бұру каналдарының, арықтардың, елді мекендердің айналасында қорғаныш үйінділерінің болмауы, сондай-ақ зардап шеккен кенттер ішінде арық-дренаж жүйесінің болмауы ықпал етті. Салдарынан 46 елді мекеннің аулалары мен көшелері су астында қалды», — деді Юрий Ильин.

Бұған дейін бағдарламалық құжаттар шеңберінде бұл фактінің алдын алу мүмкіндігі болды. Бірақ, сайып келгенде, факт, бұл тапсырмалар мен жоспарлау құжаттарын орындауға формальді көзқарас туралы айтады. «Қазгидромет» болжамының арқасында осы өңірлердегі күштер мен құралдар алдын ала арттырылған әзірлікке ауыстырылды, бұл су тасқынының жағымсыз салдарын барынша азайтуға мүмкіндік берді.

• 28.02.2023
• 178