С. Жақыпова Мәжіліс депутаттарына өндірістік жарақаттануды азайту шаралары туралы баяндады

ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Светлана Жақыпова Астанадағы «Локомотив құрастыру зауыты» ЖШС алаңында өткен ҚР Парламенті Мәжілісінің Әлеуметтік-мәдени даму комитетінің көшпелі отырысына қатысты. Кеңес барысында Еңбекминінің басшысы депутаттарға Қазақстандағы еңбек қауіпсіздігі мен еңбекті қорғау жүйесін жетілдіру жөніндегі заңнамалық өзгерістерді және 2030 жылға дейінгі қауіпсіз еңбек тұжырымдамасының жобасын таныстырды.

Министр сөз басында еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы негізгі сын-қатерлер: жарақаттанудың жоғары деңгейі, жұмыс берушілер тарапынан оларды жасыру фактілерінің болуы, ескірген өндіріс, сондай-ақ кәсіпорындардағы жабдық, жұмыскерлер біліктілігінің төмендігі, еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғауды оқытудың сапалы бағдарламаларының болмауы және жұмыскерлерді ресми оқыту үрдісі болып табылатынын атап өтті.

«Соңғы 6 жылда өндірістік жарақаттану деңгейінің 12,6 %-ға төмендеуіне қарамастан, жыл сайын республика кәсіпорындарында 1,5 мыңнан астам жазатайым оқиға тіркеледі, оның 200-ге жуығы адам өлімімен аяқталған оқиғалар.

2022 жылдың қорытындысы бойынша Қазақстанда кәсіптік аурулар бойынша 600-ден астам жағдайы тіркелді, бұл 2021 жылмен салыстырғанда 87 %-ға көп. Бүгінгі күнде кәсіптік еңбекке қабілеттілігінен айырылған адамдардың жалпы саны 16,3 мың адамды құрайды, оның 67 %-ының айырылу дәрежесі 30%-дан жоғары», – деді Светлана Жақыпова.

Министрдің айтуынша, 2022 жылы 681 мың жұмыскер зиянды еңбек жағдайларында жұмыс істегені үшін 276 млрд теңгеден астам сомаға түрлі өтемақы алды, бұл 2021 жылмен салыстырғанда 23,2%-ға көп.

Биыл өндірістегі жарақат салдарынан мүгедектік алған 15 мың қазақстандыққа 26,2 млрд теңге көлемінде әлеуметтік қолдау көрсетілді. Оның ішінде 10 мыңға жуық азаматқа республикалық бюджеттен және сақтандыру компанияларынан, ал 5 мың азаматқа мемлекеттік әлеуметтік сақтандыру қорынан төлемдер берілді.

«Биыл мемлекеттік еңбек инспекторлары 5 834 тексеру жүргізді, оның барысында еңбек заңнамасының талаптарын 8 936 бұзушылық, оның ішінде еңбек қауіпсіздігі мәселелері бойынша 23% бұзушылық анықталды. Жұмыс берушілерге 3 741 ұйғарым берілді және жалпы сомасы 339,5 млн теңгеге 2 мыңнан астам әкімшілік айыппұл салынды. Құқық қорғау органдарына 797 материал жіберілді, олар бойынша 114 қылмыстық іс қозғалды және 4 жауапты лауазымды тұлға қылмыстық жауапкершілікке тартылды», – деп толықтырды Еңбекминінің басшысы.

Кәсіпорындарда ішкі бақылауды 18 мың өндірістік кеңес жүзеге асырады.  3,2 мың кәсіпорын еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау жөніндегі халықаралық стандарттарды енгізді. 481 кәсіпорын Vision Zero нөлдік жарақат тұжырымдамасына қосылды. «Онлайн еңбек консультанты» функционалы іске қосылды, онда 28 мың адам өзін-өзі тексеруден өтті. 7 мың өндірістік нысанды аттестаттау өткізілді.

Министр сондай-ақ еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау саласындағы нормативтік-құқықтық базаны жетілдіру бойынша тұрақты негізде жұмыс жүргізіліп жатқанын хабарлады.

Мәселен, депутаттармен бірлесіп Еңбек кодексіне: зардап шеккен қызметкерге жазатайым оқиғаларды тергеу жөніндегі комиссияның жұмысында оның мүдделерін білдіру үшін адвокат тарту құқығын қамтамасыз ету; жазатайым оқиғаны тергеу кезінде тараптардың аралас жауапкершілігін қолдануды қайта қарау және т. б. бөлігінде түзетулер дайындалды.

Әкімшілік құқық бұзушылық туралы кодексте еңбек заңнамасын бұзғаны үшін жауапкершілікті күшейту ұсынылады: еңбек қауіпсіздігі талаптарын сақтауға тікелей жауапты лауазымды адамдарды әкімшілік жауапкершілікке тарту; еңбек қауіпсіздігі және еңбекті қорғау талаптарын бұзғаны үшін әкімшілік айыппұлдардың мөлшерін ұлғайту және т. б.

Қызметкерлерді жазатайым оқиғалардан міндетті сақтандыру жүйесін жетілдіру шеңберінде олар еңбек міндеттерін атқарған кезде өмірді сақтандыру жөніндегі компаниялардың алдын алу және оңалту шараларына жұмсаған шығыстарын төленген сақтандыру сыйақысының 12 %-на дейін өтеуге, сондай-ақ зардап шеккен қызметкердің санаторий-курорттық емделуіне 100 айлық есептік көрсеткішке дейінгі мөлшерде ақы төлеуге бағытталған түзетулер көзделеді.

Сонымен қатар, Светлана Жақыпова депутаттарға Мемлекет басшысының тапсырмасы бойынша әзірленген 2030 жылға дейінгі қауіпсіз еңбек тұжырымдамасының жобасы туралы егжей-тегжейлі айтып берді. Министрдің айтуынша, оның шеңберінде тәуекелге бағдарланған тәсіл негізінде еңбекті қорғауды басқарудың ұлттық жүйесін жаңғырту көзделіп отыр.

Атап айтқанда, өндірістік объектілерді аттестаттаудан жұмыс орындарының кәсіптік тәуекелдерін бағалауға көшу жоспарлануда. Ол 5 критерийді: еңбек жағдайларының зияндылығын, жарақат алу қаупінің көрсеткішін, жабдықтардың қауіпсіздігін, жеке қорғаныс құралдарымен (бұдан әрі – ЖҚҚ) қамтамасыз етілуін және сырқаттанушылық деңгейін ескере отырып жүргізілетін болады. Нәтижесінде еңбек жағдайлары кәсіпорындардың ғана емес, нақты жұмыс орындарының да кәсіби тәуекел дәрежесіне қарай жіктеледі.

Жеке қорғаныш құралдарын таңдау кәсіптік тәуекел дәрежесіне және нақты қызметкерді қорғаудың қажетті деңгейіне сәйкес жүзеге асырылады.

«Сондай-ақ нақты жұмыс орнының кәсіптік тәуекел дәрежесіне байланысты қызметкерлерге берілетін әлеуметтік кепілдіктердің түрлері мен көлемдерін саралау тетігін жетілдіру көзделеді. Мысалы, кәсіптік тәуекелдің екінші дәрежесі бар жұмыс орындарында жұмыс істейтін жұмысшылар үшін еңбекақы мөлшерінің жоғарылауы көзделетін болады. Тәуекелдің үшінші дәрежесінде кепілдіктердің 2 түрі бар: қосымша еңбек демалысы және сүт (жекелеген зиянды факторлардың әсерінен жұмыс істейтіндер үшін). Төртінші дәрежеде бұл кепілдіктер емдік-профилактикалық тамақтанумен толықтырылады және т. б.», – деп түсіндірді Светлана Жақыпова.

Бұдан басқа, сақтандыру тарифтерін кәсіптік тәуекел дәрежесі бойынша саралауды енгізу жоспарлануда. Экономикалық қызмет түрін, кәсіпорындағы және нақты жұмыс орнындағы тәуекел дәрежесін ескере отырып, сақтандыру тарифін қалыптастыру ұсынылады.

Кәсіптік тәуекелдерді басқарудың маңызды элементі кәсіпорындардың цифрлық картасын енгізу және республикада еңбекті қорғаудың бірыңғай ақпараттық жүйесін құру болады. Бұл платформа нақты уақыт режимінде республиканың барлық кәсіпорындарындағы еңбек жағдайларының жай-күйі бойынша жағдайды бақылауға және теріс өзгерістерге уақтылы ден қоюға мүмкіндік береді. 

Сөз соңында Светлана Жақыпова Тұжырымдама жобасында көзделген бағыттар еңбекті қорғауды басқару жүйесінің шығындық моделінен тәуекелге бағдарланған моделіне көшуге бағытталғанын, және экономикасы неғұрлым дамыған елдерде өзін табысты көрсеткенін атап өтті. Бұл шараларды іске асыру жұмыс күшінің сапасын арттыруды және еңбек ресурстарын үнемдеуді қамтамасыз етуге тиіс.

Отырыс барысында министр депутаттардың сұрақтарына жауап берді.

• 05.12.2023
• 198