С. Жақыпова Қазақстандағы көші-қон саясатының жүзеге асырылуы туралы хабардар етті

ҚР Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрі Светлана Жақыпова Үкімет отырысында Қазақстан Республикасының 2023-2027 жылдарға арналған көші-қон саясатының тұжырымдамасын іске асыру барысы туралы айтты. Оның айтуынша, ведомство құжатта көзделген шаралардың 83%-ын орындады, оның нәтижесі екі жыл ішіндегі көші-қонның сальдосы болып табылады – плюс 26,4 мың адам. Бұл ретте Еңбек министрлігінің басшысы көші-қон саясатын одан әрі жетілдірудің жаңа тәсілдерін жария етті.

Соңғы жылдары ішкі еңбек ұтқырлығында іскерлік белсенділік байқалуда. Ерікті қоныс аудару аясында 2022 жылдан бері жұмыс күші артық аймақтардан жұмыс күші тапшы өңірлерге 28 мыңға жуық адам қоныстандырылды. Тұтастай алғанда, қоныс аударатын өңірлердегі теріс көші-қон сальдосының деңгейін 4 есеге – 2019 жылғы 53 мың адамнан 2024 жылы 13 мың адамға дейін төмендетуге мүмкіндік туды.

«Қоныс аударушылар мен қандастарды бейімдеу және интеграциялау бойынша қабылданған шаралар олардың солтүстік өңірлерден кету деңгейін нөлге дейін төмендетуге ықпал етті», – деп атап өтті Светлана Жақыпова.

Еңбек министрлігі басшысының айтуынша, бүгінгі таңда Қазақстан көші-қон процестерінің мынадай қиындықтарына тап болып отыр:

- геосаяси, көршілес елдердегі тұрақсыздықпен, солтүстік және батыс аймақтардағы трансшекаралық көші-қон қысымымен және Қазақстанды транзиттік аумақ ретінде пайдаланумен байланысты;

- демографиялық, халықтың солтүстік және шығыс өңірлерінен тұрақты кетуімен, урбанизациядан және мегаполистердің шамадан тыс қоныстануынан туындаған аймақтық демографиялық диспропорциялардың тереңдеуінен;

- технологиялық, мемлекеттік органдардың ақпараттық жүйелерінің әлсіз интеграциясымен, мигранттар үшін цифрлық экожүйелердің жеткіліксіз дамуымен және көші-қон ағындарын болжау үшін Big Data пен жасанды интеллекттің пайдаланылмауымен байланысты.

«2023–2027 жылдарға арналған көші-қон саясатының қазіргі тұжырымдамасы мен цифрлық инфрақұрылым элементтерінің болуына қарамастан, ұлттық деңгейде демографиялық болжау мен көші-қонды басқару тәсілдерін бір уақытта біріктіретін стратегиялық құжат жоқ.

Қазіргі жағдай бақылау деңгейі мен сапасын арттыруды, ведомствоаралық өзара іс-қимылды және толыққанды мониторингті қайта конфигурациялауды талап етеді. Осыған байланысты Еңбек министрлігі Қазақстан Республикасының 2030 жылға дейінгі көші-қон және демографиялық саясатын дамыту жөніндегі жаңа бағдарламалық құжатты әзірлеуге кірісті», – деді министр.

Светлана Жақыпова ұсынылған тәсілдер туралы егжей-тегжейлі айтып берді.

Қазақстандағы халықаралық және еңбек көші-қонын басқарудың бірінші стратегиялық бағыты шеңберінде мыналар ұсынылады:

- еңбек көші-қонының бірыңғай цифрлық платформасын енгізу;

- білікті кадрларға баса назар аудара отырып, еңбек мигранттарын іріктеудің, тіркеудің және біріктірудің электрондық тетіктерін енгізу;

- заңсыз жұмыспен қамтуға, көлеңкелі экономикаға және жалған келісімшарттарға бақылауды күшейту. Шетелдік жұмысшылардың еңбек жағдайларын қадағалау және құқықтарын қорғау;

- тапшылығы бар салаларға квоталарды қайта қарау. Ұйымдастырылған көші-қон арналарын кеңейту (мемлекеттік квоталар, екіжақты келісімдер).

«Екінші стратегиялық бағыт – ішкі көші-қонды ынталандыру. Ішкі жұмыс күшінің ұтқырлығын іске асыруды кешенді тәсіл арқылы қайта қарау ұсынылады: бірінші инфрақұрылым – кейін қоныс аудару; жұмыспен қамту жүйесі арқылы жұмыс күші тапшылығы бар өңірлерге ішкі көші-қонды ынталандырудың жаңа шараларын әзірлеу; көрсетілетін бейімдеу және интеграциялау қызметтерінің деңгейін одан әрі арттыру және жетілдіру; бұл мәселеге үкіметтік емес ұйымдарды тарту», – деді Еңбек министрлігінің басшысы.

Этникалық репатриация институтын дамыту контекстінде негізгі міндеттер мыналар: Қандастардың мәртебесіне, тіркеуге және қолдауға, оның ішінде «Қандас» цифрлық платформасы арқылы қолдау көрсету тәсілдерін қайта қарау.

Жұмыс күші тапшы өңірлерге қоныстандырудың өңірлік бағдарламалары олардың өзгешеліктері мен ерекшеліктерін ескере отырып әзірленетін болады. Келген этникалық қазақтарды тек демографиялық тапшылығы бар аймақтарға бөлу жоспарлануда.

Кері байланыс тетіктерін пайдалана отырып, бейімдеу шараларын (тұрғын үй, білім беру, тілдік интеграция, кәсіптік бағдар беру) одан әрі жетілдіру және интеграцияның табыстылығын бақылау қарастырылған.

Шетелдік мекемелер мен «Отандастар» қорының, сондай-ақ түрлі диаспоралардың көмегімен «Migration.enbek.kz» көші-қон платформасы аясында шетелде тұратын қазақтардың тізілімі әзірленіп, енгізіледі.

«Төртінші стратегиялық бағыт аясында демографиялық тұрақтылықты арттыру ұсынылып отыр. Бұл мақсатты іске асыру отбасыларды және балалардың тууын қолдауға бағытталған отбасы саясатын дамытуды, белсенді ұзақ өмір сүруді қолдау шараларын қайта қарауды және егде жастағы адамдарды әлеуметтік-экономикалық өмірге интеграциялауды көздейді. Жалпы, демографиялық жүктемені болжау және жаңа өсу нүктелерінің сценарийлері негізінде инфрақұрылымдық шешімдерді (мектептер, ауруханалар, тұрғын үйлер) қалыптастыру ұсынылады», – деп қосты Светлана Жақыпова.

Бесінші стратегиялық бағыт білім көші-қонын арттыруды көздейді. Басқарудың жаңа моделі келесі бағыттар бойынша құрылады: еңбек нарығының қажеттіліктерін ескере отырып техникалық және кәсіптік білім беруді дамыту; отбасының әлеуметтік-экономикалық жағдайына қарамастан студенттердің мүмкіндіктерін теңестіру; экономика, білім беру және аумақтық даму қажеттіліктерін қанағаттандыру үшін көші-қон бойынша теңгерімді шаралар.

«Алтыншы стратегиялық бағыт аясында көші-қонды цифрлық басқарудың интеллектуалды экожүйесін құру қажет. Көші-қон және демографиялық процестердің цифрлық бақылауын, ашықтығын және болжамдылығын қамтамасыз ету маңызды. Осы мақсатта мемлекеттік органдардың (ЕХӘҚМ, СІМ, ІІМ, ҰҚК, ҒЖБМ) ақпараттық жүйелерін біріктіретін ұлттық бірыңғай платформа енгізіледі. Азаматтарға арналған цифрлық қызмет кеңейтіледі: хабарламалар, мәртебелер, онлайн қолдау», – деді министр.

Көші-қон және демографиялық саясатты сапалы жүзеге асыру, тиісті үйлестіруді қамтамасыз ету үшін Еңбек министрлігі жанынан Мамандандырылған даму орталығын құру ұсынылады. Оның қызметін ұйымдастыру бюджеттен қаржылық шығындарды талап етпейді.

«Тұтастай алғанда, көші-қон саласындағы мемлекеттік саясат оқиғалардың қысқа, орта және ұзақ мерзімді перспективада дамуының болжамды сценарийлерін әзірлеу үшін қазіргі заманғы ақпараттық жүйелермен және үлкен көлемдегі деректерді өңдеу технологияларымен сүйемелденетін болады. Яғни, жоғары сапалы шешімдерді қабылдау үшін барынша ашық скорингтік жүйе қалыптастыру керек. Бұл болжау сапасын да, жоспарланған және жүзеге асырылатын шешімдердің тиімділігін де арттырады, сондай-ақ іс-шаралардың орындалу барысын үздіксіз бақылауды қамтамасыз етеді.

Еңбек және халықты әлеуметтік қорғау министрлігі мүдделі мемлекеттік органдармен бірлесіп көші-қон саясатын жетілдіру бойынша алға қойылған міндеттерді жүзеге асыруға кірісуге дайын», – деп түйіндеді сөзін Светлана Жақыпова.

• 22.07.2025
• 33