Сауда және интеграция министрлігі: баға болжамына нарықтық жауап беру жүйесі болуы керек

СИМ әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларына (ӘМАТ) баға белгілеу мәселелерінде салааралық үйлестіруді жүзеге асыратын уәкілетті орган ретінде әрекет етеді.

Бүгінгі күнге ӘМАТ тізбесі 19 азық-түлік атауларынан тұрады: ұн, нан, рожки, жұмыртқа, қарақұмық, күріш, қант, күнбағыс және сары май, еттің кейбір түрлері (сиыр еті, тауық еті), сүт өнімдері (сүт, айран, сүзбе), көкөністер (картоп, сәбіз, пияз, қырыққабат) және тұз.

Әлемнің барлық елдерін қамтыған азық-түлік бағасының (күнбағыс майы, жұмыртқа және қант) айтарлықтай өсуі негізінен объективті себептерге байланысты (әлемнің кейбір елдерінде егіннің төмендеуі, карантиндік шектеулерге байланысты жеткізілімнің бұзылуы) байланысты.

Инфляцияны ұстап тұру және әлеуметтік тұрақтылықты сақтау қажеттілігі мемлекеттерді әртүрлі, соның ішінде танымал емес шараларға жүгінуге мәжбүр етеді.

Бұл ретте, егер ӘМАТ-қа бөлшек сауда бағаларының шекті мәндерін Сауда және интеграция министрлігі жергілікті атқарушы органдардың есептері мен ұсыныстары негізінде айқындаса, онда әкімдіктер оларды шекті рұқсат етілген мәндердің мөлшерімен бірге бекітеді және олардың сақталуын бақылайды.

 Анықтама. ӘМАТ-қа бөлшек сауда бағаларының шекті мәні – бағаның негізсіз өсуіне жол бермеу, инфляцияны рұқсат етілген шектерде ұстау және елдегі макроэкономикалық тұрақтылықты қамтамасыз ету мақсатында белгіленетін бөлшек сауда бағаларының рұқсат етілген деңгейі, оған дейін ішкі сауда субъектісі әлеуметтік маңызы бар азық-түлік тауарларына бөлшек сауда бағаларын айқындауға құқылы.

ӘМАТ-қа шекті рұқсат етілген бөлшек сауда бағалары – ӘМАТ-қа бөлшек сауда бағаларының шекті мәндерінен асқан жағдайда жергілікті атқарушы органдар белгілейтін бөлшек сауда бағаларының деңгейі. Яғни, шекті бағалар – бұл сауда субъектілері асыра алмайтын мәндер. Олай болмаған жағдайда, бұл бұзушылық болып табылады және 100 АЕК, қайталанса – 200 АЕК айыппұл түріндегі жазаға әкеп соғады.

ӘМАТ-дағы шекті сауда үстемесінің мөлшері өндірушінің босату бағасының немесе көтерме сауда берушінің сатып алу бағасының 15%-нан аспайтын деңгейде белгіленген.

Бөлшек сауданың осы қағидасының сақталуын жергілікті атқарушы органдар қадағалауға тиіс.

Сонымен бірге, жұртшылық бөлшек сауда бағасының деңгейі туралы хабардар ете алады. 2020 жылы жеке инвесторлар Dosmart.kz кэшбэк-сервисін іске қосты, ол кэшбэк орнына сервистің пайдаланушылары жіберген чектерден баға туралы деректерді алады (әрбір чек үшін Кэшбэк-сервисі сатып алу сомасының 1%-на дейін сыйақы төлеуге дайын).

Dosmart.kz деректері СИМ әзірлеген Derekhub.kz сервисінде көрсетіледі, онда басқа көздерден бөлшек бағалар туралы ақпарат біріктіріледі.

Онлайн режиміндегі ақпарат ӘМАТ бағасының өсуіне жедел ден қоюға мүмкіндік береді.

Азық-түлік тауарларын өндіруді/тұтынуды және бағалардың өзгеруін талдау шеңберінде СИМ тұрақтандыру қорлары қорларын,                сондай-ақ нарықтық құралдарды (форвардтық сатып алу және «айналым схемасы») қалыптастыру және оларды жергілікті атқарушы органдардың пайдалану тиімділігін қарайды.

Форвардтық сатып алу және «айналым схемасы» арқылы сауда желілерін жеңілдікпен қаржыландыру өндірістің ерте сатысында (егіс кезеңінде) өндіруші мен сауда желілері арасында келісімшарттар жасасуды қамтамасыз етуге мүмкіндік береді. Мұндай келісімшарттар тараптардың өзара міндеттемелерін белгілейді: өндіруші өнімнің белгілі бір мөлшерін осындай бағамен жеткізуге, ал сатып алушы оны осындай мерзімде алуға міндеттенеді. Бұл ретте, сауда желісі талап етілетін кезеңде өнімді кепілді жеткізуді, ал өндіруші – өнімді өндіруге және кепілдендірілген өткізуге арналған айналым қаражатын алады.

Сауда және интеграция министрі Бақыт Сұлтанов: «Бұл процеске тұтынушылардың сұранысына қарай сұрыптар, сапа, калибр және басқа да параметрлер бойынша желілер тарапынан агроконсалтинг қосылады».

Форвардтық сатып алуды табысты дамытуға және «айналым схемасы» шеңберінде қаражатты пайдалану тиімділігін арттыруға құрылатын Ұлттық тауар өткізу жүйесі ықпал ететін болады.

Оның аясында арнайы агрологиялық орталықтар салынады: ауыл шаруашылығы өнімдерін сақтаудың заманауи орындары. Бұл қазіргі кездегі сақтау шығындарын едәуір азайтады (мысалы, қазіргі сақтау әдістерімен картоптың жоғалуы 30% жетеді), сонымен қатар агроконсалтингті қамтамасыз етеді.

Бұдан басқа, ҰТӨЖ бөлшек саудамен және «әлеуметтік әмиян» жүйесімен ақпараттық байланысты болады. «Біз барлық тауар-ақша айналымын, бірінші кезекте, тұтынушылардың қаражаты фермерлерге жететін әлеуметтік маңызы бар өнімдерді «бояуға» тырысамыз, ал соңғылардың тауарлары негізсіз үстеме бағасыз сауда объектілерінің сөрелеріне түседі», - деп хабарлады Бақыт Сұлтанов.

• 15.03.2021
• 285