ҚАЗАҚСТАННЫҢ БӘСЕКЕЛЕСТІК САЯСАТЫН ЖЕТІЛДІРУ ЖӘНЕ ҚҰҚЫҚ ҚОЛДАНУДЫ КҮШЕЙТУ БОЙЫНША ЭЫДҰ ҰСЫНЫМДАРЫ

ҚАЗАҚСТАНДА БӘСЕКЕЛЕСТІК ҚҰҚЫҒЫ БОЙЫНША МАМАНДАНДЫРЫЛҒАН СОТТАР ҚҰРУ ҰСЫНЫЛДЫ

ЭЫДҰ Қазақстанның бәсекелестік саласындағы заңнамасы мен саясатына жүргізілген Екінші эксперттік шолу аясында антимонополиялық құқық бойынша мамандандырылған апелляциялық соттар құру мүмкіндігін зерделеуді ұсынды.

Сарапшылар сонымен қатар судьялар үшін бәсекелестік мәселелері бойынша арнайы даярлық пен біліктілікті арттыру курстарын ұйымдастыру қажеттігін атап өтті. Апелляциялық соттарда шағымдарды қарауға жеткілікті процессуалдық мерзімдер белгіленуі тиіс.

ЭЫДҰ БӘСЕКЕЛЕСТІК ТУРАЛЫ ЗАҢНАМАНЫ БҰЗҒАНЫ ҮШІН АЙЫППҰЛДАРДЫ ҰЛҒАЙТУДЫ ҰСЫНАДЫ

Бәсекелестік туралы заңнаманы бұзғаны үшін қолданылатын айыппұлдар ұлғайтылуы тиіс. Мұндай ұсынысты ЭЫДҰ сарапшылары Қазақстанның бәсекелестік саласындағы заңнамасы мен саясатына арналған Екінші эксперттік шолу барысында білдірді.

Шолуда қазіргі уақытта Қазақстанда бәсекелестік талаптарын бұзғаны үшін белгіленген айыппұлдардың тым төмен екені және олардың бұзушыларға жеткілікті әсер етпейтіні атап өтіледі. Қолданыстағы айыппұлдардың мөлшері көбіне мардымсыз болып қалады. ЭЫДҰ сарапшыларының пікірінше, айыппұлдар бұзушының айналымына сүйене отырып есептелуі тиіс, оның көлеміне, ұйымдық-құқықтық нысанына немесе өзге де факторларға қарамастан.

Осыған байланысты, Қазақстанға айыппұлдарды АЕК негізінде есептеу әдістемесінен бас тартып, олардың мөлшерін бұзушының айналымынан есептелетін пайыз түрінде белгілеу ұсынылады. Бұл ретте алдын алу әсерін күшейту үшін қолданыстағы пайыздық мөлшерлемелерді де арттыру қажет. Сондай-ақ, ауырлататын мән-жайлардың болуы айыппұлды алдын ала белгіленген пайызға ұлғайтуды көздеуі тиіс. ЭЫДҰ бағалауынша, мұндай айыппұл жүйесі барлық нарық қатысушылары үшін түсінікті, ашық және болжамды болады.

ЭЫДҰ ҚАЗАҚСТАНДЫ БӘСЕКЕЛЕСТІК ТУРАЛЫ ЗАҢНАМАНЫ БҰЗУҒА ҚАРСЫ ӘСЕР ЕТУ ШАРАЛАРЫН КҮШЕЙТУГЕ ШАҚЫРАДЫ

ЭЫДҰ Қазақстанның бәсекелестік саласындағы заңнамасы мен саясатына арналған Екінші эксперттік шолуында бәсекелестік туралы заңнамадағы «жұмсақ құқық» құралдарын құқық қолдану практикасына енгізудің әсерін мұқият бағалауды ұсынды.

Сарапшылардың айтуынша, мұндай шаралар бәсекелестік заңнамасын сақтауға ықпал ете алатынымен, олардың іске асырылуы айтарлықтай ресурстарды талап етеді, қызметкерлердің жұмыс уақытының қомақты бөлігін алады және антимонополиялық органға қосымша әкімшілік жүктеме жүктейді.

Ал Агенттіктің негізгі міндеті – бәсекелестік туралы заңнаманың қатаң сақталуын қамтамасыз ету. Сондықтан ресурстарды бәсекелестік нормаларын тиімді әрі бірізді қолдануды күшейтуге бағыттай отырып, қайта бөлу қажет.

ЭЫДҰ Қазақстанға жауапкершілікті жеңілдетудің міндетті шарты ретінде заңнамадағы залалды өтеу талаптарын алып тастауды ұсынады. Сондай-ақ сарапшылар бүгінгі күні қолданылып жүрген, арыз түскен сәтте Агенттікте бұзушылық туралы ешқандай ақпарат болмауға тиіс деген ережені жоюды кеңес етеді, өйткені бұл талап көптеген елдердің практикасына сай келмейді.

ЭЫДҰ ЭКОНОМИКАЛЫҚ ШОҒЫРЛАНУҒА ҚОЙЫЛАТЫН ТАЛАПТАРДЫ ҚАТАЙТУДЫ ҰСЫНАДЫ

ЭЫДҰ сарапшылары Қазақстанның бәсекелестік саласындағы заңнамасы мен саясатына арналған Екінші шолуында экономикалық шоғырлануды реттеу жүйесін тиімділігін арттыру үшін күшейтуді ұсынды.

Қазіргі кезде Қазақстанда экономикалық шоғырлану жасалғаннан кейін хабарлау тәртібі (ex-post) қолданылады. ЭЫДҰ пікірінше, бұл тәртіпті жоспарланып отырған экономикалық шоғырлану бойынша міндетті түрде алдын ала өтініш беру рәсімімен (ex-ante) алмастыру қажет. Сонымен қатар барлық түрдегі экономикалық шоғырлануларға қатысты «тоқтата тұру» әсерін енгізу ұсынылады.

Бәсекелестікке қауіп төндірмейтін мәмілелер үшін оңайлатылған рәсімдер мен хабарлама нысандарын сақтау ұсынылады. Бұған қоса, бірыңғай операторлар мен табиғи монополияларды құруды шектеу қажеттігі атап өтіледі.

ЭЫДҰ МОНОПОЛИЯҒА ҚАРСЫ ҚҰҚЫҚТЫ ҚОЛДАНУДЫҢ АШЫҚТЫҒЫН АРТТЫРУДЫ ҰСЫНАДЫ

ЭЫДҰ сарапшылары Қазақстанның бәсекелестік саласындағы заңнамасы мен саясатына арналған Екінші шолу аясында монополияға қарсы органның қызметінің ашықтығын күшейту қажеттігін атап өтті. Атап айтқанда, Агенттіктің барлық шешімдерін толық көлемде жариялауды қамтамасыз ету ұсынылады.

ЭЫДҰ пікірінше, іс тараптары туралы мәліметтерді, құқық бұзушылықтардың құқықтық біліктілігін, қолданылған зиян теориясын, заң нормаларын және тағайындалған санкцияларды ашу құқық қолдану тәжірибесінің болжамдылығын және нарық қатысушылары үшін құқықтық айқындықты арттырады. Сонымен қатар құпия және коммерциялық тұрғыдан сезімтал ақпараттың тиісті деңгейде қорғалуы қамтамасыз етілуі тиіс.

ЭЫДҰ ҚАДРЛЫҚ ҚҰҚЫҚТЫ ДАМЫТУДЫ ЖҮЙЕЛІ ӨТКІЗУ ҚАЖЕТТІГІН АЙТАДЫ

ЭЫДҰ ұсынымдарында бәсекелестікті қорғау саласында құқық қолданудың сапасын арттыру үшін монополияға қарсы орган қызметкерлерін жүйелі түрде даярлау қажеттігі атап көрсетіледі. Бұл тек теориялық дайындықты ғана емес, сонымен қатар нарықты талдаудың экономикалық әдістерін қолдану және бәсекелестікке қарсы әрекеттердің салдарын бағалау бойынша практикалық тренингтер мен мамандандырылған семинарларды тұрақты өткізуі тиіс.

Сарапшылардың пікірінше, қызметкерлердің кәсіби құзыреттерін дамыту экономикалық талдаудың дәлдігін арттырады, қабылданған шешімдердің дәлелділігін күшейтеді және бәсекелестік заңнамасын бұзушылықтарға тиімдірек әрекет етуге мүмкіндік береді.

ЭЫДҰ ТЕРГЕУДІ БАСТАУ ТУРАЛЫ ХАБАРЛАНДЫРУ ЖҮЙЕСІН ҚАЙТА ҚАРАСТЫРУДЫ ҰСЫНАДЫ

ЭЫДҰ монополияға қарсы бақылаудың жеделдігін және тиімділігін арттыру мақсатында қолданыстағы тергеуді бастау туралы хабарландыру жүйесін шектеу немесе толық жою мүмкіндігін қарастыруды ұсынады.

• 20.11.2025
• 6