Онлайн сатып алу кезінде азаматтарды қалай қорғауға болады?

Пандемия және шектеу шаралары жағдайында электрондық сауда және онлайн-қызметтер саласы қарқынды дамыды. Бұл жерде азаматтардың тұтынушылық құқықтары жиі бұзылады.

Тек 2020 жылы Тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитетіне интернет-дүкендердің іс-әрекеттеріне және онлайн-қызметтердің жосықсыз көрсетілуіне шағымданған 689 адам жүгінді. Қабылданған шаралар нәтижесінде тұтынушыларға 13,2 млн. теңге қайтарылды.

2021 жылдың бірінші тоқсанында ТҚҚК-ге 265 қазақстандық жүгінді, оларға шамамен 800 мың теңге қайтарылды.

Қазақстан Республикасы Сауда және интеграция министрлігі Тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитетінің талдау және мониторинг басқармасының басшысы Алихан Шакенов әдеттегі мысалдардың бірі туралы айтып берді:

- Шымкент қаласының тұрғынына қазақстандық банктердің бірінің қосымшасы арқылы несиеге алған сапасыз тауар үшін ақшалай қаражат қайтарылды.

Соңдай-ақ, сарапшының пікірінше, «мұндай бұзушылықтардың себептері сатушылармен даулы жағдайларда құқықтық білім мен міндеттердің төмен деңгейі болып табылады».

Көбінесе тұтынушылар тауарларды айырбастау немесе қайтару мүмкіндігінің жоқтығына шағымданады, өйткені оның тапсырысы әлеуметтік желілер арқылы жасалды.

Сондай-ақ, қазақстандықтар тауар сапасының төмендігіне, өнімді толық төлемге дейін тексеру мүмкіндігінің жоқтығына шағымданады.

- Өкінішке орай, сатушылардың мемлекеттік кірістер органдарында тіркеуден қасақана жалтару фактілері бар. Мұндай кәсіпкерлерден тауар сатып алу ақшаны жоғалту тәуекелі болып табылады. Әдетте, дәл осы сатушылар санаты тиісті емес сападағы тауарды өндіруші, сатушы, сәйкестік сертификаттары және т.б. туралы қажетті ақпаратсыз сатады, - деді Тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитетінің өкілі.

Тұтынушылық құқықтарды бұзумен қатар, қазақстандықтар алаяқтардың айла-амалдарына жиі түседі. Олардың қызметінің негізгі саласы-әлеуметтік желілер, олар арқылы әртүрлі тауарлар мен қызметтерді ұсынады.

Шын мәнінде, алдау схемасы қарапайым – зиянкестер азаматтардан алдын-ала төлем жасауды сұрайды, содан кейін олар телефон қоңырауларына жауап бермейді, ал тауарлар немесе қызметтер жеткізілмейді.

А. Шакенов осындай көптеген мысалдарды келтірді:

- Көптеген адамдар косметология қызметтерімен алданады. Бұл сома үлкен болғандықтан (200 000 теңгеден бастап), біздің отандастарымыз кредит рәсімдеп, шартқа қол қояды, содан кейін қызметтер бірнеше рет көрсетіледі немесе мүлдем ұсынылмайды. Соған ұқсас, жиһаз жасау қызметін ұсынатын жосықсыз кәсіпкерлер де солай жұмыс істейді.

Осыған байланысты, Тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитеті ғаламторда тауарларды сатып алу және қызметтерге тапсырыс беру кезінде келесі ұсыныстарды ұстануды сұрайды:

- егер сізге оларды нарықтық едәуір бағадан төмен ұсынса, онда сіз өнім (сәйкестік сертификаты, куәліктер) және сатушы (кәсіпкерлік субъектісі ретінде мемлекеттік тіркеу және т.б.) туралы ақпарат сұрауыңыз керек;

- тауарларды тек ресми дүкендердің сайттарында сатып алу керек.

- көрсетілмеген қызметтер немесе алынбаған тауарлар үшін алдын ала төлем жасамау;

- сатушыдан тауарлық және фискалды чекті талап етіңіз.

Сонымен қатар, ғаламторда сатушы туралы қосымша ақпаратты, сондай-ақ клиенттердің пікірлерін іздеңіз. Сонымен қатар, тек оң пікірлердің болуы ескерту және күмән тудыруы керек. Мұндай пікірлерге сену толығымен ақылға сыймайды. Олар тапсырыс берілген немесе жалған болуы мүмкін.

- Сақ болыңыз, өз қаржыңызды, денсаулығыңызды қорғаңыз және құқықтық сауаттылықты арттырыңыз, - қазақстандық тұтынушыларға ТҚҚК маманы жүгінді.

Сондай-ақ, ақпарат үшін қазіргі уақытта Комитет тұтынушылардың құқықтарын қорғау саласындағы заңнамаға Тұжырымдама жобасын әзірлеуде, онда электрондық саудада тұтыну құқықтарын қорғауды күшейту бойынша толықтырулар көзделетін болады.

Сондықтан азаматтарға Тұжырымдама жобасын талқылауға қатысу ұсынылды. Тұжырымдама жобасымен тұтынушылардың құқықтарын қорғау Комитетінің сайтында танысуға болады.

• 17.05.2021
• 209