Қазақстандықтарда тұтынушылық құқықтарды қорғаудың жаңа алгоритмі пайда болады

Сауда және интеграция министрлігінің Тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитеті ел үкіметі алдында тұтынушылардың құқықтарын қорғау мәселелері бойынша жұмыс нәтижелері туралы есеп берді.

Баяндамада айтылған проблемалар бұрын мемлекеттік органдардың, "Атамекен" ҰКП, қоғамдық бірлестіктердің, медиаторлар Палаталары мен төреліктің басшылары кіретін ведомствоаралық кеңесте талқыланған болатын.

Үкіметке берілген баяндамада 2021 жылдың бірінші жартыжылдығында тұтынушылардың құқықтарын қорғау комитетіне 8 164 өтініш келіп түскені айтылған. Бұл 2020 жылдың сәйкес кезеңімен салыстырғанда 2,5 мыңға жуық өтінішке көп.

2021 жылдың алғашқы алты айында мемлекеттік органдар өз құзыреті шеңберінде тұтынушылардың 21 100 өтінішін қарады. Бұл өткен жылмен салыстырғанда 5 061-ға аз.

2,4 есе өскен шағымдардың басым бөлігі бөлшек сауда тауарларына тиесілі. Олар негізінен сапасыз тауарларды сату үшін ақшаны қайтарудан бас тартумен байланысты.

Электрондық сауда бөлігінде өтініштер саны 3,6 есеге артты.

Талдауға сәйкес, тұтынушылардың құқықтары көбінесе медициналық қызметтер саласында бұзылады, онда шағымдардың саны 72% - ға артты. Азаматтардың наразылығы дәріханалардағы дәрі-дәрмек бағасының өсуіне, жедел медициналық жәрдемнің ұзақ күтілуіне, емханалардағы кезектерге, медицина мамандарының біліктілігінің төмендігіне байланысты.

Бұдан басқа, денсаулық сақтау саласындағы уәкілетті орган өнімнің қауіпсіздігіне мониторинг жүргізді, оның барысында тамақ өнімдерінің 12 117 үлгісі зерттелді, оның 1376-сы белгіленген талаптарға жауап бермеді.

Сондай-ақ, халықтан қаржы, көлік қызметтері, байланыс, ТКШ мекенжайына көптеген шағымдар келіп түсті.

Қаржы секторында шағымдар Екінші деңгейдегі банктердің және банк операцияларының жекелеген түрлерін жүзеге асыратын ұйымдардың, микроқаржы, сақтандыру ұйымдарының және т.б. қызметі мәселелері бойынша келіп түсті.

Көлік қызметтері саласында өтініштер санының 6 есеге жуық төмендеуі байқалады, бұл пандемияға байланысты азаматтардың сапарларының азаюына байланысты. Байланыс саласында да өтініштер статистикасы төмендеді. Шағымдардың негізгі себептері-Интернеттің әлсіз сапасы, тарифті өзгертудің қиындығы, ақшаны негізсіз алу.

ТКШ қызметтеріне шағымдар жылумен, энергиямен жабдықтау бойынша сапасыз сервиске, Тарифтердің шамадан тыс мөлшеріне және коммуналдық қызметтерге ақы төлеу бойынша негізсіз есептеулерге, электр энергиясын есепке алу аспаптарын заңсыз тексерулерге және ауыстыруға, электр энергиясын өшіруге және басқа да көптеген проблемаларға байланысты.

2020 жылы тұтынушылардың құқықтарын қорғау мәселелері бойынша әлеуметтік сауалнама жүргізілді, оның нәтижелері азаматтардың денсаулық сақтау жұмысына ең көп наразылығын анықтады.

Респонденттердің 45,9% - ы медициналық қызмет көрсету сапасын теріс бағалады. Бұл қызметтерге Алматы қаласының тұрғындары – 65,5%, Алматы облысы – 61,1% және ШҚО - 60,0% қанағаттанбайды.

Екінші орында темір жол көлігі болды, онда респонденттердің қанағаттанбау пайызы 43,2% құрайды.

Көрсетілетін т / ж қызметтерінің сапасына қанағаттанбағандардың басым бөлігі Шымкентте – 51,4%, Алматыда – 50.3%, Алматы облысында – 48,8% тұрады.

42% теріс жауап алған қалааралық және автомобиль көлігіне де қатысты.

ШҚО тұрғындары – 52,1%, Алматы облысы – 49,1% және Алматы қаласы-46,6% осы саладағы қызмет сапасына қанағаттанбайды. Алматы қаласында тұратындардың көпшілігі – 13,5%, Жамбыл облысында – 12,6% және Қостанай облысында-12,6% бұл қызметтерді пайдаланбайды немесе жауап беруге қиналады.

Білім беру қызметтерінің сапасы ШҚО – да тұратын респонденттердің 41,6% – ы – 57,6%, Алматыда-53,2% және Алматы облысында-50,8% сәйкес келмейді.

Байланыс қызметінің аса проблемалы салаларының бестігін 35,9% сыни көрсеткішпен тұйықтайды.

Мобильді байланыс саласындағы қызметтердің сапасына Алматы тұрғындары – 59,1%, Алматы облысы – 55,0% және Шымкент қаласы – 43,8% қанағаттанбайды.

Сондай – ақ, Үкіметке жасалған баяндамада сот практикасы тұтынушылар сотқа жүгінбестен бұрын үш сатылы тетіктің алғашқы екі кезеңінен дәйекті түрде өтуге міндетті екенін көрсетті, 1 – кезең-сатушы және тұтынушылық дауларды сотқа дейін реттеу субъектісі, 2-кезең-мемлекеттік орган.

2021 жылдың 5 айында тұтынушылық даулар бойынша соттарға 916 талап арыз түсті. Оның ішінде: 339 немесе 37% сотқа дейінгі реттеуге 1 кезеңге қайтарылды, 235 немесе 26% уәкілетті органға жүгіну қажеттілігіне сілтеме жасай отырып қайтарылды.

Осыған байланысты тұтынушының сот арқылы қорғалуға конституциялық құқығын іске асыруға артық кедергіні алып тастай отырып, заң нормасына өзгерістер енгізу ұйғарылып отыр.

Тұтынушылық құқықтарды қорғау саласындағы қолданыстағы құқық қолдану практикасында заңнамаға түзетулердің 2-пакетінде жою жоспарланып отырған басқа да олқылықтар бар.

2021 жылғы 25 Маусымда тұтынушылардың құқықтарын қорғау жөніндегі ведомствоаралық кеңестің бірінші отырысы өткізілді, онда ҚР заңнамасын жетілдіру жөніндегі ұсыныстар талқыланды, сондай-ақ депутаттардың, ИСМ қоғамдық кеңесі мүшелерінің, министрліктер басшыларының қатысуымен заңға түзетулердің 2-пакетіне ко Тұжырымдамасының жобасы қаралды.

Ағымдағы жылғы 30 Маусымда Ашық НҚА порталында жария талқылау үшін тұтынушылардың құқықтарын қорғау мәселелері бойынша түзетулердің 2-пакетіне ко пысықталған тұжырымдамасы орналастырылды. Нәтижесінде 56 түсініктеме келіп түсті, оларға жауаптар жіберілді.

8 қазанда заң шығару жұмысы қағидаларының талаптары шеңберінде нысаналы топтардың: тұтынушылардың құқықтарын қорғау қоғамдары мен даулау субъектілерінің өкілдері арасында дебаттар өтті.

"Тұтынушылардың құқықтарын қорғау туралы" заңға түзетулер ретінде тұтынушылардың құқықтарын қорғау жөніндегі бірыңғай ұйымның және осы саладағы омбудсмен институтының жұмысы үшін заңнамалық негіз құру, тауарларды қашықтықтан сатуды нақты құқықтық реттеуді белгілеу, тұтынушыға келтірілген залал сомасына тең жосықсыз кәсіпкерлер тарапынан тұрақсыздық айыбын есептеу жөніндегі институтты енгізу ұсынылады.

Сондай-ақ, тұтынушылардың құқықтарын қорғау жүйесін күшейтуге мүмкіндік беретін басқа да шаралар ұсынылды.

2025 жылға қарай осы салада тиімділік пен мемлекеттік реттеу деңгейі кемінде 80% - ға жетеді деп болжануда, бұл қоғам өмірінің сапасын жақсартуға алып келеді.

• 26.10.2021
• 162